“بفرمایید که چگونه و در کجا فرهنگ و تمدن بشر را نرم‌تر کرده است!؟ فرهنگ قوه ادراکِ مردم را قوی‌تر کرده و نیروی تمیز و تحلیل را در بشر افزایش بخشیده است و تقریباً کار فرهنگ همین است. می‌گویم که درست در اثر ترقی و تکامل همین قوه ادراک است که بشر توانسته در خونریزی همنوعان خود لذت پیدا کند و به آن ادامه دهد. هنوز هم مانند گذشته رفتار می‌کند. آیا هیچ توجه کرده‌اید که جانی‌ترین و خون آشام‌ترین کسان، تقریباً همه آنها، از جمله متمدن‌ترین مردم بوده‌اند!؟
به هر تقدیر، بشر در سایه تمدن نه تنها تشنه به خون‌تر از سابق شده است، بلکه به صورت زشت‌تر و پست‌تری سفاک گردیده است. خیلی رذیلانه‌تر و نفرت‌انگیزتر از آنچه در سابق بود. سابق در خون‌ریزی‌هایی که می‌کرد، عدالت و حقانیت می‌دید و با وجدانی آسوده هم نوعش را میکشت. وقتی دست به کشتن کسی می‌زد که عقیده داشت می‌باید او را بکشد، ولی حالا با اینکه مدتهاست می‌داند قتل کاری بسیار پلید و زشت است، اما خیلی بیشتر از پیش دست خونریزی می‌زند. خوب کدام خونریزی شناعتش بیشتر است!؟ خودتان قضاوت کنید.”
یادداشت‌های زیرزمینی، داستایوفسکی
دیدگاهتان را بنویسید